GŁÓD

Hunger, Wielka Brytania, Irlandia 2008 / 96 minut

reżyseria: Steve McQueen
scenariusz: Steve McQueen, Enda Walsh
zdjęcia: Sean Bobbitt
muzyka: Leo Abrahams, David Holmes
występują: Michael Fassbender, Stuart, Graham, Liam Cunningham, Brian Mulligan, Liam McMahon

Strona filmu w programie festiwalu ENH

Nagrody:

• BAFTA 2009 - Nagroda Carla Foremana dla najbardziej obiecującego debiutanta
• British Independent Film Award - Michael Fassbender (najlepszy aktor), Sean Bobbitt (zdjęcia)
• MFF Cannes 2008 - Złota Kamera za najlepszy debiut - Steve McQueen
• Europejski Nagrody Filmowe 2008 - Steve McQueen (europejskie odkrycie roku)
• Toronto IFF 2008 - Steve McQueen (odkrycie)
• Chicago IFF 2008 - Steve McQueen (Złoty Hugo), Michael Fassbender (Srebrny Hugo),
• 9. MFF ERA NOWE HORYZONTY - Grand Prix dla najlepszego fi lmu, Nagroda Krytyków Filmowych

Steve McQueen - Urodził się w Londynie w 1969 r. Studiował najpierw w Chelsea School of Art and Goldsmiths College, a potem jeszcze przez rok w Tisch School of the Arts w Nowym Jorku. Jest uznanym artystą wizualnym - jego prace, pokazywane w muzeach na całym świecie, posiadają w swoich zbiorach najznamienitsze instytucje: Guggenheim, Tate, Centre Pompidou. Głód jest jego debiutem fabularnym. Po premierze filmu zachwyceni krytycy zgodnie obwieścili, że pojawił się w europejskim kinie prawdziwy talent.

W Irlandii Północnej 5 maja 1981 roku umiera Bobby Sands, pierwszy więzień, który głodówką walczy z nieludzkim systemem więziennictwa i brytyjską okupacją. Trudny i nadal bolesny temat jest dla autora Głodu pretekstem do stworzenia wstrząsającej i mimo wszystko oderwanej od politycznego kontekstu, opowieści o istocie człowieczeństwa. W wielu wymiarach. Świetnie skonstruowany (seria krótkich i dynamicznych, niemal pozbawionych dialogu scen w więzieniu kontrastuje z jednym, dziesięciominutowym ujęciem, w którym bohater podejmuje decyzję o strajku) i przepięknie sfotografowany przez Seana Bobbitta fi lm zasłużenie zbiera wszystkie nagrody. Film z jednej strony przeraża swoim tematem, ale z drugiej fascynuje swoim pięknem. Poprzez estetyzację fi zjologii reżyser osiągnął wstrząsający efekt. Uhonorowany prestiżową canneńską Złotą Kamerą za najlepszy debiut Steve McQueen nie jest artystą "znikąd", choć rzeczywiście dotąd nie zrealizował żadnego fi lmu fabularnego. Jego nazwisko znane jest przede wszystkim bywalcom prestiżowych galerii sztuki od Tate po Centre Pompidou i Muzeum Guggenheima, a sam McQueen jest cenionym artystą wizualnym. W 1999 roku otrzymał prestiżową brytyjską nagrodę Turnera, co ugruntowało jego pozycję na rynku sztuki. Wizualna wrażliwość i świadomość formy wzmocniły jedynie intelektualną siłę wyrazu tego nieprzeciętnego filmu.

- Kiedy producent Jan Younghusband z Channel 4 zetknął się ze mną na początku 2003 roku nie było jeszcze wojny w Iraku, historii więźniów z Guantanamo Bay i Abu Graib, ale teraz, po czasie pojawiły się aż nadto widoczne podobieństwa między losami mojego bohatera a współczesnością. Historia się powtarza, a wielu ludzi ma świeże wspomnienia podobne do tych, które opisuje mój film. Musimy pamiętać, że takie rzeczy jeszcze niedawno działy się w Wielkiej Brytanii - mówi McQueen.

PREMIERA FILMU: 8 STYCZNIA 2010

TLEN

Kislorod, Rosja 2009 / 75 minut

reżyseria: Iwan Wyrypajew
scenariusz: Iwan Wyrypajew
zdjęcia: Andrey Naidenow
muzyka: Oleg Kostov, Andriej Sensonov, Vitalij Lupin, Ajdar Gajnullin, Markscheiber Kunst, Teach In, Mandu Honap
występują: Karolina Gruszka, Aleksie Filimonow

Strona filmu w programie festiwalu ENH

Nagrody:

• 9. MFF ERA NOWE HORYZONTY - Nagroda Publiczności
• Festiwal Filmów Rosyjskich w Soczi (Sochi Open Russian Film Festival) - Nagroda Stowarzyszenia Rosyjskich Filmoznawców i Krytyków Filmowych dla Iwana Wyrypajewa

Iwan Wyrypajew - Urodził się w 1974 r. w Irkucku, tam ukończył Wydział Aktorski Akademii Teatralnej, studiował też reżyserię w Wyższej Szkole Teatralnej im. Szczukina w Moskwie. Był aktorem teatru w Magadanie oraz Teatru Dramatu i Komedii na Kamczatce. Założył w Irkucku teatr Przestrzeń Gry, który został zlikwidowany z powodu nieprzychylności władz. Od 2001 r. pracuje w moskiewskim Teatrze.doc. Jest jednym z najbardziej znanych za granicą współczesnych dramaturgów rosyjskich. Okrzyknięty został przez krytyków głosem młodego pokolenia, radykalistą moskiewskiego offu, twórcą obrazoburczej sztuki zaangażowanej. Jego debiut filmowy - Euforia z 2006 r. zdobył małego Złotego Lwa na festiwalu filmowym w Wenecji i Grand Prix Warszawskiego Festiwalu Filmowego.

Nazwisko Iwana Wyrypajewa jest dziś symbolem międzynarodowego sukcesu młodego pokolenia rosyjskich dramaturgów, nie bojących się radykalnych kroków formalnych, z których najłagodniejszym jest zrywanie z tradycyjnym modelem teatru. Współtwórca słynnego moskiewskiego Teatr.doc (pod znakiem którego powstają sztuki opisujące codzienność Rosjan wyrzuconych na margines społeczeństwa). Autor realizowanych na całym świecie dramatów, będących we współczesnej Rosji manifestem pokolenia trzydziestolatków rozdartych między wychowaniem w komunizmie a dorosłością osadzoną w wyjątkowo nieludzkiej odmianie kapitalizmu. Równie swobodnie co na scenie czuje się za kamerą. Tlen - drugi po Euforii film tego reżysera - wyrasta co prawda z doświadczeń scenicznych Wyrypajewa i jest rodzajem twórczej adaptacji jego sztuki o tym samym tytule, ale opiera się przede wszystkim na obrazie, montażu, wrażeniu, a w ostatniej kolejności na słowie.

- Zasadą spektaklu jest akcentowanie roli aktora. Widz nawiązuje z nim żywy kontakt, tu i teraz. W kinie aktor ma zupełnie inne zadania i inną pozycję. Musi wprawdzie oddać tekst, ale istotą kina pozostaje przemiana tekstu w obraz. (…) Jestem absolutnym przeciwnikiem kina intelektualnego, którego nie rozumiem i nie toleruję. Chcę, aby moje filmy wpływały na emocje. (…) Jak każdy człowiek, czuję intuicyjną potrzebę zadawania pytań o istotę życia. Myślę, że moim zadaniem jako artysty - i zadaniem sztuki w ogóle - jest nieustawanie w tych poszukiwaniach.

(Gazeta festiwalowa "Na horyzoncie", rozmawiali Patryk Tomiczek i Iwona Sobczyk)

Powstał eksperymentujący film oparty na obrazach układanych zgodnie z zasadą podświadomych skojarzeń, oparty na estetycznym szaleństwie i wykorzystywaniu możliwie wielu poetyk. Bliższy teledyskowi (melorecytacja aktorów) niż filmowi fabularnemu, częściowo animowany, stylizowany na interaktywną stronę internetową, ale w warstwie treści silnie metafizyczny. Dziesięć piosenek/tracków/wierszy złożonych w rodzaj ekranowego setu przygotowanego przez DJ-a, którym jest sam reżyser. A wykonawcami jego ostatnio ulubieni aktorzy Karolina Gruszka i Aleksiej Filimonow.

PREMIERA FILMU: 5 LUTEGO 2010

LAS

Polska 2009 / 76 minut

reżyseria: Piotr Dumała
scenariusz: Piotr Dumała
zdjęcia: Adam Sikora
muzyka: Paweł Szymański
występują: Stanisław Brudny, Mariusz Bonaszewski

Strona filmu w programie festiwalu ENH

Nagrody:

34. FPFF Gdynia 2009 - Nagroda Specjalna Jury za szczególne wartości artystyczne

Piotr Dumała - Scenarzysta, autor opracowań plastycznych, animator i reżyser filmów rysunkowych i kombinowanych, scenarzysta i scenograf filmów fabularnych, pedagog, rysownik, autor komiksów i plakatów, literat, krytyk, aktor. Urodził się w Warszawie w 1956 r. Absolwent Wydziału Konserwacji Dzieł Sztuki Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, gdzie uczęszczał także na zajęcia w Pracowni Filmu Animowanego prof. Daniela Szczechury, którego następnie był asystentem. Oryginalność plastyczna, jej znakomite zespolenie ze ścieżką dźwiękową, precyzja w najdrobniejszym detalu, a zwłaszcza umiejętność atrakcyjnego przeniesienia na ekran skomplikowanych treści - to główne wyznaczniki jego kina. Wśród najważniejszych jego animacji należy wymienić: Łagodną, Zbrodnię i karę oraz Kafkę.

Piotr Dumała - plastyk, rysownik, scenarzysta, pisarz, a przede wszystkim jeden z najbardziej znanych w Polsce autorów animacji - zdecydował się zrealizować film fabularny. W graficznych, drobiazgowo zaplanowanych, czarno-białych kadrach fotografowanych przez Adama Sikorę, przeniósł na ekran atmosferę swoich animacji pełnych niedopowiedzenia i tajemnicy, poszukujących odpowiedzi na najważniejsze pytania egzystencjalne. Powstał film bardzo "europejski", uciekający od konkretu codzienności w nienachalną metaforę i uniwersalny symbol. Śmierć i proces odchodzenia, które tak naprawdę są jego istotą, poprzez chropowatą warstwę wizualną stają się jak gdyby namacalne. Niemała w tym zasługa pary aktorów: Stanisława Brudnego i Mariusza Bonaszewskiego, którzy w trudnych - bo dotykających intymności i fizjologii, z jaką związana jest starość - scenach pokazali siłę swojego aktorstwa. Początkowo film miał być w pełni animowany, ale spotkanie z osobowością twórczą Adama Sikory (operatora i jednocześnie reżysera, fotografika i malarza) spowodowało zmianę planów Dumały. Efekt zaskakuje pięknem i świeżością.

Jerzy Armata o twórczości Piotra Dumały:

- To kilka osobowości w jednym. Wszędzie odczuwalny jest sam Dumała. Zawsze najważniejsza jest dla niego plastyka, obraz. Przedstawia nieustannie ten sam świat, tylko za pomocą rożnych technik. Raz będzie to gips, raz rysunek, a teraz fabuła ze zdjęciami Adama Sikory.

(Gazeta festiwalowa "Na horyzoncie", rozmawiał Patryk Tomiczek)

PREMIERA FILMU: 26 LUTEGO 2010

PLAŻE AGNÈS

Les plages d'Agnès, Francja 2008 / 110 minut

reżyseria: Agnès Varda
scenariusz: Agnès Varda
zdjęcia: Julia Fabry, Hélène Louvart, Arlene Nelson, Alain Sakot, Agnès Varda
muzyka: Joanna Bruzdowicz, Stéphane Vilar
występują: Agnès Varda, André Lubrano, Blaise Fournier, Vincent Fournier, Andrée Vilar

Strona filmu w programie festiwalu ENH

Nagrody:

• César 2009 - najlepszy film dokumentalny
• Étoile d'Or 2009 - najlepszy film dokumentalny

Agnès Varda - Urodzona w 1929 r. w Brukseli, ikona francuskiej Nowej Fali. Jej wczesne filmy - La Pointe Courte, Cleo od 5 do 7 i Szczęście stanowią filar nowofalowej estetyki. W 1985 r. zrealizowała "fałszywy dokument" Bez dachu i praw nagrodzony Złotym Lwem w Wenecji. Po śmierci męża, Jacquesa Demy'ego, nakręciła o nim trzy wspomnieniowe obrazy, a w 2000 r. - skromny, zrealizowany cyfrową kamerą dokument Zbieracze i zbieraczka. Przez cały czas dzieli swoje zainteresowanie pomiędzy film i fotografię.

W ostatnich latach Agnès Varda, współtwórczyni Nowej Fali, coraz rzadziej (by nie powiedzieć - wcale) realizuje filmy fabularne. Nie znaczy to jednak, że nie sięga po kamerę. Od kilku lat tworzy niemal wyłącznie dokumenty i zadziwiające instalacje, balansujące na granicy kina dokumentalnego właśnie i stricte plastycznego konceptu. Pokazywane podczas festiwalu w Wenecji w 2008 roku Plaże Agnès wyrastają z fascynacji nestorki kina zapisywaniem rzeczywistości. Reżyserka opowiada o samej sobie, o swoim dzieciństwie, rodzinie, inspiracjach. Inscenizowane, oniryczne sceny przeplatają się z fragmentami dawnych projektów i współczesnych obrazów opisywanych przez nią miejsc, a pretekstem do snucia opowieści stają się dla niej - prawdziwie i wyimaginowane - obrazy odwiedzanych przez nią nadmorskich plaż. Komentując spoza kadru kolejne sceny Varda zabiera widzów w przedziwną podróż w głąb siebie: od czasu spędzonego w Belgii dzieciństwa po feministyczne odrodzenie i związek z reżyserem Jaques'em Demy'm. Trudno uwierzyć, że ta dowcipna i urocza kobieta ma już osiemdziesiąt lat.

Agnès Varda tak o swoim filmie mówiła podczas 9. edycji festiwalu ERA NOWE HORYZONTY:

- Reżyserowanie siebie samej nie było trudne. W tym filmie na początku biorę lustro. Jest to narzędzie do sporządzenia autoportretu, ale odwracam je do innych - do ludzi, którzy je niosą, do osób, z którymi pracowałam, a wreszcie do widzów. To oni definiują siebie jako świadków mojego życia.

PREMIERA FILMU: 19 MARCA 2010

BURROWING

Man tänker sitt, Szwecja 2009 / 76 minut

reżyseria: Henrik Hellström, Fredrik Wenzel
scenariusz: Henrik Hellström, Fredrik Wenzel
zdjęcia: Fredrik Wenzel
montaż: Fredrik Wenzel
muzyka: Erik Enocksson
obsada: Sebastian Eklund, Jörgen Svensson, Hannes Sandahl, Marek Kostrzewski, Bodil Wessberg, Silas Franceen

Strona filmu w programie festiwalu ENH

Henrik Hellström - Urodził się w 1974 r. Aktor teatralny, zagrał także w filmie Rafaela Pettersona Dodssyndaren (2005). Jako reżyser zadebiutował filmem Burrowing.

Fredrik Wenzel - Urodził się w 1978 r. Aktor, scenarzysta, montażysta, autor zdjęć i reżyser. Zagrał w filmie Oscara Peterssona Farligt forfl utet (2001). Był autorem scenariusza i zdjęć do filmu Pożegnanie Falkenberg, pokazywanego na MFF ENH 2007. Burrowing to jego reżyserski debiut.

Współczesne szwedzkie osiedle domków jednorodzinnych, w którym leniwie snuje się akcja tego fi lmu, jest bliźniaczo podobne do wielu osiedli w całej Europie. Domy są tu duże i przestronne, ogrody utrzymane w idealnym porządku, a relacje międzyludzkie zastraszająco chłodne i zdystansowane. Reżyserzy Burrowing (obaj ze sporym doświadczeniem aktorskim) zdają się mówić, że zanurzając się w wygodzie i konsumpcji już dawno zatraciliśmy oryginalność, wolność, a nawet w pewnym sensie własne człowieczeństwo. Oczami małego chłopca oglądamy więc portret tego idealnego świata, w którym nic nie jest takie, jakie być powinno. Jego mieszkańcy są smutni i melancholijni, choć przecież żyją w komforcie, o którym inni mogą tylko marzyć. Kłopot w tym, że są już zmęczeni, że wpadli w rodzaj pułapki, jaką jest dla nich powtarzalność codzienności. Chłopiec przygląda się swoim sąsiadom, rodzinie, znajomym miejscom bez emocji, z dystansem. Chodzi swoimi drogami, jest outsiderem wolącym pływać w jeziorze niż celebrować kolejne urodziny. Ale jest też symbolem nowego pokolenia, którego celem będzie wyrwanie się z tej dusznej pułapki. Burrowing to kino spokojnej kontemplacji w najlepszym znaczeniu tego słowa. Wysmakowane zdjęcia i przepiękna magnetyczna muzyka Erica Enockssona powodują, że zanurzamy się w tym świecie bez zastrzeżeń. Motto fi lmu - sentencja Henry'ego Davida Thoreau, który w XIX wieku głosił potrzebę odejścia od cywilizacji i powrotu do natury - jest najlepszym kluczem do jego zrozumienia. Jednak i bez filozoficznej refleksji łatwo ulec jego nastrojowi.

PREMIERA FILMU: 9 KWIETNIA 2010

DUBEL

Double Take, Belgia 2009 / 80 minut

reżyseria: Johan Grimonprez
scenariusz: Johan Grimonprez
muzyka: Christian Halten

Strona filmu w programie festiwalu ENH

Nagrody:

9. MFF ERA NOWE HORYZONTY - wyróżnienie specjalne jury Międzynarodowego Konkursu FILMY O SZTUCE

Johan Grimonprez - Urodził się w 1962 r. Artysta i reżyser, pracuje w Brukseli, jest profesorem w School of Visual Arts w Nowym Jorku. W 1999 r. zrealizował kolaż Dial H-I-S-T-O-R-Y dla Dokumenta X w Kassel i słynnego Centre Pompidou. Przyniósł mu on nagrody na festiwalach filmowych w San Francisco i Toronto. Następna praca Grimonpreza to wideo instalacja Looking for Alfred, będąca rodzajem szkicu do Dubla i nawiązująca do Margrittowskiej gry rzeczywistości i iluzji.

Johan Grimonprez - plastyk, artysta współpracujący z tak znaczącymi galeriami jak Tate Modern w Londynie. W 2005 roku przygotowywał projekt Looking for Alfred. Zafascynowany postacią Alfreda Hitchcocka poszukiwał jego sobowtóra, który miał zagrać reżysera w nowej instalacji artysty. Odkrył, że najbardziej interesuje go sam proces multiplikacji, podwojenia rozumianego jako metafora współczesności. Po ukończeniu swojego projektu rozpoczął pracę nad Dublem. W jego najnowszym fi lmie ważne jest złożenie w jedną całość wielu rozmaitych wątków, które łączy przewrotna zasada lustrzanego odbicia (Hitchcock i jego sobowtór, USA i ZSSR…) oraz lata 60., szczytowy moment trwania zimnej wojny i Złotego Wieku amerykańskiej telewizji. Reżyser w zadziwiający sposób miesza ze sobą różne elementy (pop) kultury - reklamy, fragmenty dokumentów, reportaży i informacji telewizyjnych, ale także Ptaków Hitchcocka i scen nakręconych współcześnie. Stwarza w ten sposób zupełnie nową jakość stosując zasadę found footage, a więc kolażu, zlepiania, zszywania ze sobą fragmentów rozmaitych narracji. Stawia w ten sposób dość gorzką diagnozę dotyczącą kondycji świata opartego na zasadzie "kopiuj - wklej".

O swoim filmie Johan Grimonprez:

- Podczas tych przesłuchań do Looking for Alfred pojawił się pomysł na projekt Dubla. Doświadczenie fenomenu "podwójności", które przeżyłem na tych castingach, było doprawdy fascynujące. W wypadku Hitchcocka za kluczową kwestię uważam dwuznaczność jego osoby, pewną niejasność z nim związaną. (…) Kolejnym aspektem, który do tego nawiązuje, jest fakt zdublowania osoby Hitchcocka przez różne środowiska: inaczej podchodzą do niego osoby zajmujące się krytyką filmoznawczą, inaczej masowa widownia. Każdy czerpie z niego, z jego filmowego dorobku, to, co chce. Ta wielopoziomowa multiplikacja stanowi istotną część warstwy narracyjnej mojego filmu.

(Gazeta festiwalowa "Na horyzoncie", rozmawiał Darek Kuźma)

PREMIERA FILMU: 30 KWIETNIA 2010